Media doorgronden.

Discussiëren over media.

Nieuws en informatie verwerken.

• De student kan uitleggen hoe de filterbubbel ontstaat;
• De student kan vertellen wat te doen om de filterbubbel te doorbreken;
• De student kan aan het einde van de les uitleggen wat het begrip filterbubbel is.

Een reflectieverslag en opstel.

Je start met de lessen rondom ‘fake news, media & politiek’. Dit pakket bestaat uit vijf lessen. In de eerste drie lessen ga je met de studenten kijken naar hoe je nieuws tot je neemt en wat het met je doet. Dit is de tweede les.

Les 1: Hoe beinvloedt een politieke mediacampagne jouw stemgedrag
Les 2: Filterbubbel
Les 3: Iedereen opiniemaker
Les 4: Herkennen van nepnieuws
Les 5: Nepnieuws, hoe maak je het?

Woordenketting

De studenten gaan in een kring zitten. De docent benoemt het thema van de les ‘filterbubbel’. Vervolgens noemt hij zelf een woord, begrip of persoon waar hij bij dit thema als eerste aan moet denken. Daarna is het aan de student die links van de docent staat om een nieuw begrip, woord of persoon te noemen welke met de laatste letter van het door de docent genoemde woord begint. Deze ketting wordt voorgezet totdat alle studenten aan de beurt zijn geweest. Om de ketting vlot te laten verlopen kan er een tijdslimiet op het antwoorden worden gelegd. Een student moet bijvoorbeeld binnen 10 seconden een begrip, woord of persoon noemen die eindigt op de laatste letter van het woord van zijn voorganger. Lukt het niet om dit binnen 10 seconden te doen dan is de student af en moet hij gaan zitten. De student die als laatste overblijft is de winnaar.

Instructie
Naast de grote hoeveelheid nepartikelen zorgen algoritmes van sociale media ervoor dat jij als gebruiker alleen maar bepaalde onderwerpen te zien krijgt. Like je alleen maar kattenfilmpjes op Facebook? Dan staat jouw timeline vol met nieuws, én reclame, over katten. Alleen onderwerpen waar jij je voor interesseert komen voorbij. Je mist dan eigenlijk een heleboel ander nieuws en manieren waarop andere tegen hetzelfde nieuws aankijken.

De term ‘filterbubbel’ werd een paar jaar geleden geïntroduceerd door de Amerikaanse internetactivist Eli Pariser (YouTube video). Het was hem opgevallen dat hij op Facebook nauwelijks nog posts van zijn rechtse, conservatieve vrienden tegenkwam en hij wilde weten waarom.

Pariser ontdekte dat Facebook de links die gebruikers het meest aanklikken nauwkeurig registreert. In het geval van Pariser, zelf links progressief, blijken die vooral afkomstig van het linkse deel van zijn vriendenkring. En dus liet het sociale netwerk, dat de aandacht van gebruikers zo lang mogelijk wil vasthouden, hem voortaan alleen nog berichten zien van zijn progressieve vrienden. De filterbubbel is volgens Pariser een ‘persoonlijk, uniek universum’ waarin je online leeft.

In deze korte video van isdatechtzo wordt visueel gemaakt hoe de filterbubbel werkt.

Opdracht 1
De ‘filterbubbel’ heeft ook invloed op jou als jij je op sociale media begeeft. In maart 2017 ruilden vier grootgebruikers van sociale media met een radicaal ander wereldbeeld ruilden één week lang van Facebookaccount. De Volkskrant deed hier verslag van.

Laat studenten het artikel lezen. De studenten gaan individueel hun eigen tijdlijn op Facebook door scrollen. Laat ze opschrijven van welke media en van welke afzenders er nieuwsberichten in hun tijdlijn staan. Vervolgens gaan studenten in een groep van 4 studenten de berichten en afzenders vergelijken die zij op hun tijdlijn terugvinden. Is er een groot verschil tussen de berichten? Zit er nieuws tussen dat ze nog niet eerder op deze manier hebben gehoord?

Laat hen 3 tips bedenken om een filterbubbel te doorbreken.

Bespreek tot slot klassikaal hoe zij verschillende studenten deze opdracht ervaren. Zijn er veel nieuwsberichten die zij nog niet hebben gezien? Welke tips hebben zij bedacht om de filterbubbel te doorbreken? 7 tips om de filterbubbel te doorbreken, Mediawijzer.net (december, 2016).

Opdracht 2

Door de filterbubbel wordt de kloof tussen mensen met een ander wereldbeeld steeds groter. Haatdragende berichten dragen daaraan bij. Overheden voelen zich genoodzaakt om actie te ondernemen. Zo geldt er in Duitsland sinds 1 januari 2018 een wet waarbij sociale media worden beboet voor het delen en verspreiden van haatdragende berichten van gebruikers. Ze zijn verplicht om binnen 24 uur berichten te verwijderen bij duidelijk strafbare inhoud (bron: Telegraaf, 2018)

Nu leidt dit tot een aantal onbedoelde effecten. De sociale medianetwerken, zoals Facebook en Twitter, krijgen hiermee onbedoeld veel invloed op wat wel en wat niet kan op internet. Het eerste voorbeeld daarvan was te zien op de dag na de jaarwisseling. Toen vroeg AfD-politica Beatrix von Storch zich op Twitter af waarom de Duitse politie de bevolking in het Arabisch te woord stond. ‘Wat is er in ons land in ’s hemelsnaam aan de hand?’, vraagt Von Storch op Twitter. ‘Denkt u die barbaarse, islamitische, groepsverkrachtende mannenhorde zo tot bedaren te brengen? De tweet werd maandag door Twitter zelf verwijderd, omdat hij zou aanzetten tot haat. Ook werd het account van Von Storch op non-actief gezet.

Maar Von Storch is niet de enige die door deze wet wordt geraakt. Ook een aantal satirische tweets is verwijderd door Twitter, omdat het sociale medium niet het risico wil lopen om een boete te ontvangen (bron: Elsevier, 2018)

Bespreek met de klas waar zij vinden waar de grens ligt. Onderstaande vragen kunnen hierbij helpen:

• Moet de overheid zich bemoeien met wat er op het internet gebeurt?
• Moet de Nederlandse overheid zich ook gaan bemoeien door een wet op te stellen waarin sociale media verplicht haatdragende berichten moet verwijderen.

Opdracht vereenvoudigd – Extra uitleg

Bij opdracht 1

Neem het artikel klassikaal door.  Neem als voorbeeld een openbaar facebookprofiel klassikaal met de studenten door. Vraag van welke afzenders nieuwsberichten voorbijkomen. Laat ze vervolgens zelf hun eigen tijdlijn doornemen, of van een ander openbaar profiel.

Verdiepingsopdracht

Opdracht 3

Doe zelf een experiment zoals in het artikel van de Volkskrant staat beschreven met een klasgenoot die een ander wereldbeeld heeft. Like een van de afzenders die je normaal niet meekrijgt. Schrijf een reflectieverslag over welk ‘ander’ nieuws je nu ontvangt en hoe je dit ervaart.

Opdracht 4
‘Stel je eens voor: vanaf 1 januari 2017 tot aan de verkiezingen doen we onze tv uit, onze radio op zacht, de krant in de kattenbak en nu.nl op mute. Drie maanden lang volgt heel Nederland geen nieuws: laten we het een detox noemen. Geen non-debatten over non-issues, geen non-beloftes over non-breekpunten, geen non-verschillen in non-peilingen. Niks.’, stond in de inleiding van het artikel van de Correspondent (bron: De Correspondent, 2016)

Vraag aan de klas. Wat denk jij dat er zou gebeuren? Laat de studenten een videocolumn maken in de vorm van een vlog. De vlog maken ze met behulp van een laptop met webcam of met hun smartphone. De vlog mag maximaal 3 minuten duren.

Wandel en wissel

De studenten krijgen allemaal een blaadje en een pen en lopen door het lokaal totdat de docent ‘STOP’ roept. De studenten moeten nu snel een duo vormen met de medestudent die het dichtste bij hen staat. De docent stelt een vraag of geeft een snelle opdracht welke betrekking heeft op de gegeven les en welke het duo vervolgens moet uitvoeren of beantwoorden.

Zij schrijven het antwoord op de vraag/opdracht op het blaadje. Vervolgens roept de docent ‘WISSEL!’ de studenten gaan nu weer lopen totdat de docent weer ‘STOP’ roept. De studenten maken nu een nieuw duo met de medestudent die het dichtste bij hen staat. De docent stelt vervolgens weer een vraag of geeft een opdracht en de studenten beantwoorden deze binnen een halve minuut op hun vel. Dit kan enkele malen herhaald worden, zolang de tijd het toestaat. Aan het einde leveren de studenten het blaadje met hun naam erop in bij de docent. Deze kan ik vervolgens controleren of de lesstof goed is aangekomen bij de studenten.

Vragen die gesteld kunnen worden:

• Wat is de filterbubbel?
• Hoe ontstaat de filterbubbel?
• Hoe kun je de filterbubbel doorbreken?
• Wat vind je van de filterbubbel?