Non lineaire benadering van het ontwerpproces

De docenten van het Practoraat Mediawijsheid doen praktijkgericht onderzoek om nieuwe ideeën uit te proberen en kennis op te doen om de onderwijspraktijk te verbeteren. Veronique van Kimmenaede van het Mediacollege Amsterdam heeft onderzocht hoe ze het creatieve proces bij studenten kan stimuleren door het ontwerpproces non-lineair te benaderen met behulp van een Padlet. In de Padlet vind je alle onderdelen van de opdracht én de benodigde voorkennis. Hierdoor kunnen de studenten zelf bepalen in welke volgorde ze het ontwerpproces wilden doorlopen. Ook andere docenten kunnen met deze leidraad de student op verschillende niveaus autonomie geven om creativiteit te bevorderen.

Download PDF

Zie het voorbeeld op Padlet

Wat was de aanleiding van je onderzoek?

Bij de opleiding Mediavormgever vinden we het belangrijk dat onze studenten de fasen van het ontwerpproces herkennen en kunnen toepassen. Dit cyclische ontwerpproces wordt in alle leerjaren getraind. Ondanks deze duidelijke structuur, die de studenten door het ontwerpproces leidt, leidt dit niet altijd tot een creatieve oplossing. Het “afwijken van de gangbare paden” van vaste denkpatronen. Dat is een probleem voor de kwaliteit van het eindwerk van de student, hun toekomst in het vakgebied of de beroepspraktijk. Ik wilde in mijn onderzoek graag onderzoeken hoe docenten hun studenten tot creatief denk- en maakvermogen stimuleren. Tijdens het interviewen van studenten ontdekte ik dat de structuur zoals wij die aanbieden binnen de opleiding Mediavormgever met betrekking tot het ontwerpproces als positief wordt ervaren. Echter, er is weinig flexibiliteit in de volgorde waarin de stappen van het ontwerpproces worden doorlopen. De studenten zouden liever zelf de volgorde bepalen op basis van hun voortgang. De wens is om een balans te vinden tussen structuur en vrijheid om creativiteit te stimuleren.

In welke context vond je onderzoek plaats (les, klas, team, school breed)?

Het onderzoek vond plaats binnen de context van de afdeling Mediavormgever in de leerjaren 2 en 4 van het Mediacollege Amsterdam.

Wat wilde je te weten komen?

Met mijn onderzoek wilde ik aantonen wat mogelijke belemmerende factoren zijn en wat mogelijk bevorderende factoren zijn om tot een creatieve oplossing te komen, door “af te wijken van de gebaande paden” van vaste denkpatronen.

Wat wilde je opleveren?

Een stroomschema voor docenten waarin de studenten de zelfstandigheid krijgen om hun eigen route binnen het ontwerpproces te ontdekken, met als doel het creatieve denk- en maakvermogen meer tot zijn recht te laten komen.

Hoe heb je je onderzoek aangepakt (informatie vinden, experts bevragen etc.)?

Ik heb meerdere bronnen geraadpleegd, zowel online als offline, om meer inzicht te krijgen. Daarnaast heb ik vijf diepte-interviews afgenomen met vierdejaars studenten van de opleiding Mediavormgever.

De bevindingen uit deze interviews waren doorslaggevend voor het ontwikkelen van een lessenreeks voor leerjaar 2 Mediavormgever, waarmee ik kon onderzoeken of de opgedane kennis daadwerkelijk effectief was. Het onderzoek is afgerond met een evaluatie onder de studenten die de lessenreeks hebben gevolgd.

Waar liep je tegenaan?

Het onderwerp ‘creatief denken’ heeft altijd een centrale rol gespeeld gedurende mijn jaren als docent aan het Mediacollege. Deze informatie, gecombineerd met mijn eigen voorkennis, maakte het aanvankelijk lastig om een heldere onderzoeksvraag te formuleren. In samenwerking met een onderwijsdeskundige heb ik de onderzoeksvraag verder gespecificeerd, wat mij hielp bij het kiezen van de juiste onderzoeksmethoden. De beslissing om interviews af te nemen in plaats van een enquête bleek bijzonder waardevol. En aan het einde van het onderzoeksproces te bepalen welke informatie relevant is voor anderen.

Wat gaf je energie?

De relatie met de studenten en de openheid waarmee ze hebben meegedaan aan de interviews, waren heel bijzonder om te ervaren. Het is opmerkelijk hoe de gesprekken die ik met hen heb gevoerd, de band met deze studenten positief hebben veranderd. De bereidheid van mijn directe collega om extra tijd te steken in het ontwikkelen van deze lessenreeks als de aanmoediging van mijn mede collega’s en coaching vanuit het Practoraat Mediawijsheid hebben mij energie gegeven.

Wat hebben andere docenten aan je onderzoek?

Het uiteindelijke product is een leidraad waarin je als docent op verschillende niveaus de student autonomie kan geven. Ik hoop enerzijds dat dit docenten helpt om hun lesmethoden aan te passen om meer flexibiliteit en autonomie aan studenten te bieden. Dit kan leiden tot een beter afgestemd onderwijsproces en een verhoogde betrokkenheid van studenten. Anderzijds benadrukt het belang van het vinden van een balans tussen structuur en vrijheid binnen het (ontwerp)proces. Docenten kunnen leren hoe ze deze balans kunnen implementeren in hun eigen onderwijspraktijk om creativiteit te bevorderen.