Desinformatie, misinformatie en malinformatie.

• De student kan uitleggen wat desinformatie, misinformatie en malinformatie is;
• De student kan uitleggen dat er door sommige media gebruikgemaakt wordt van onjuiste informatie.

Niet van toepassing.

De studenten weten dat er informatie beschikbaar is op internet die niet waar is. De studenten kennen de termen desinformatie, misinformatie en malinformatie niet.

Start de les met de video van De Speld. Vraag de studenten te reageren. Wat vinden ze van de video? Hoe geloofwaardig is de video? Bespreek dat het in deze video overduidelijk om een grap gaat. De informatie die je hoort en ziet, klopt niet en dat weet je ook tijdens het kijken. Vraag ook aan de studenten hoe ze wisten dat het niet waar was. Hoe zou het zijn als je niet wist dat deze video nep was? Wat kan er gebeuren als er onware informatie wordt aangeboden?

Deel met de klas deze video waarin Trump vertelt over het injecteren van desinfectiemiddelen (vanaf 0:25 – 0:50). Trump geeft aan dat het mogelijk een manier kan zijn om je longen schoon te maken. Er ontstond direct veel ophef onder artsen, zoals je kunt lezen in het artikel van NOS. Het aantal vergiftigingen door schoonmaakmiddelen schoot na de uitspraak van Trump enorm omhoog.

Stel de studenten de volgende vragen via Mentimeter.

• Hoe zoek jij informatie?
• Hoe weet je of de informatie die je vindt waar is?
• Waarom denk je dat er onware informatie op internet te vinden is?
• Wat vind je ervan dat er onware informatie te vinden is?

Bespreek de reacties die zijn gegeven op Mentimeter.

In de video van NOS op 3 wordt uitgelegd wat nepnieuws is. De video sluit af met de vermelding van nieuwe termen, namelijk desinformatie en misinformatie. Nepnieuws is een containerbegrip, waar veel onder wordt verstaan. In deze les wordt niet gesproken van nepnieuws, maar van desinformatie, misinformatie en malinformatie

Leg uit wat de termen desinformatie, misinformatie en malinformatie betekenen.

Desinformatie het bewust creëren en verspreiden van onware of misleidende informatie. Je weet als je het verspreid dat het niet waar is, maar doet dit om er geld mee te verdienen of een groep, persoon of land ermee te schaden.

• Voorbeeld: Na de inauguratie van Trump in 2017 ontstond de discussie over de hoeveelheid mensen die bij de ceremonie aanwezig waren. Later gaf de fotograaf van de foto toe dat hij de foto van de opkomst had bewerkt, zoals te lezen is in dit artikel. Trump wilde populairder lijken, door te zeggen dat er veel meer mensen bij zijn inauguratie waren van bij Obama.
• Ook clickbait is een voorbeeld van desinformatie. De titel is overdreven of schokkend, waardoor je nieuwsgierig wordt naar de website. Vaak is de boodschap van de site niet passend bij de titel en is de inhoud volledig of deels onwaar. Zo ook bij deze site over gezond leven. Het doel van het verspreiden van deze informatie is geld verdienen voor elke ‘klik’.

Misinformatie gaat om misleidende informatie die gemaakt is zonder die kwaadwillende bedoeling. De verspreider weet niet dat de informatie niet klopt.

• Voorbeeld: Na de aanslag in oktober 2020 in Parijs doken er op Twitter verschillende foto’s op, waarop het leek dat ze na de aanslag waren genomen. Na een onderzoek van Pointer bleek dat de foto’s die gedeeld werden niets met de aanslag te maken hadden. De mensen die de foto retweetten, geloofden dat de foto’s waren genomen naar de aanslag. Zij hadden dus geen kwade bedoeling bij het delen, maar verspreidden onbedoeld wel onjuiste informatie.

Malinformatie is correcte informatie, die wordt verspreid met als doel om een land, organisatie of persoon te beschadigen.

• Voorbeeld: Nikki de Jager (ook bekend als Nikki Tutorials) kwam in 2020 naar buiten als transgender. In het begin van haar video (en vanaf 13:37 nogmaals) vertelt ze dat ze onder druk gezet was om deze informatie te delen met anderen. Ook in het artikel van RTL-nieuws wordt gesproken van de chantage. Het delen van persoonlijke informatie over iemand die schadelijk is voor die persoon is een voorbeeld van malinformatie.

Opdracht 1 (10 min.)

Leg onderstaand bericht voor aan de studenten. Stel ze daarna vragen:

• Geloof je de boodschap?
• Wat zou je doen met deze informatie?
• Hoe zou je reageren als je moeder dit bericht verspreidt op Facebook of Twitter?
• Wat zou je doen als je docent deze informatie deelt?
• En wat zou je ervan vinden als je huisarts deze informatie deelt?
• Maakt het voor de geloofwaardigheid van het verhaal uit wie het deelt?

Voor achtergrondinformatie en een factcheck over deze tekst, zie nieuwscheckers.nl.

Opdracht 2 (20 min.)
Vraag studenten om voor- en nadelen op te schrijven van desinformatie. De studenten schrijven in elk geval één voordeel en één nadeel op.

Na een paar minuten gaan de studenten in groepjes overleggen welke voordelen en nadelen er zijn bedacht door iedereen. Er wordt per groepje een overzicht gemaakt van de voor- en nadelen van desinformatie op internet.

Bespreek het vervolgens na met de hele groep. Doe dit door een balansweegschaal op het bord te tekenen of een afbeelding hiervan te laten zien. Door de voor- en nadelen aan beide zijden van de weegschaal neer te zetten, kan visueel gemaakt worden welke punten tegen elkaar opwegen. Bespreek ook met de groep welke punten het zwaarst wegen. Laat studenten een eindoordeel verwoorden: is desinformatie is wenselijk is of niet?

Opdracht vereenvoudigd

Om de opdracht te vereenvoudigen, kun je groepjes perspectieven voorleggen om vanuit daar voor- en nadelen te laten opschrijven.

Deel het volgende artikel:

Voor meer informatie over bovenstaand bericht, zie de factcheck van Factcheck Nederland.

Vraag de studenten ook naar het videobewijs te kijken. Als je klikt op het videobewijs zie je dat er is aangegeven dat het om ‘false information’ gaat. Dit betekent dat een organisatie ernaar heeft gekeken en heeft gecheckt of het waar is wat er wordt beweerd. Er is dus sprake van desinformatie in het bericht.

De student weet dat dit desinformatie is. Stel dan de volgende vragen:

Huisarts:

• Hoe zou je het vinden als de huisarts dit bericht verspreid?
• Wat kan er gebeuren als de huisarts dit bericht verspreid?
• Is dit een voordeel of nadeel van desinformatie?

Politicus:

• Hoe zou het zijn als een politicus dit bericht verspreid?
• Wat kan er gebeuren als een politicus dit bericht verspreid?
• Is dit een voordeel of nadeel van desinformatie?

Verkoper:

• Hoe zou je het vinden als een verkoper dit bericht verspreid?
• Wat kan er gebeuren er als een verkoper dit bericht verspreid?
• Is dit een voordeel of nadeel van desinformatie?

Crimineel:

• Hoe zou je het vinden als een crimineel dit bericht verspreid?
• Wat kan er gebeuren als een crimineel dit bericht verspreid?
• Is dit een voordeel of nadeel van desinformatie?

Grappenmaker:

• Hoe zou je het vinden als een grappenmaker dit bericht verspreid?
• Wat kan er gebeuren er als een grappenmaker dit bericht verspreid?
• Is dit een voordeel of nadeel van desinformatie?

Jij zelf:

• Wat kan er gebeuren er als jij dit bericht verspreidt?
• Hoe wordt erop gereageerd als jij dit verspreidt denk je?
• Is dit een voordeel of nadeel van desinformatie?

Verdiepingsopdracht

Als verdiepingsopdracht kun je studenten vragen om een lijst met afspraken te laten maken. Wat zijn de voordelen en nadelen van desinformatie en wat voor afspraken kunnen hierover worden gemaakt? Hoe kijkt de groep naar desinformatie? Wat mag er wel en wat niet?

Om het voor studenten concreter te maken, kun je een focus aanbrengen en eventueel het verschil duidelijk maken tussen professionele omgeving en privéomgeving. Kies uit een van de omgevingen:

• Wat mag er in WhatsApp-groepen?
• Wat mag er in een Teams-omgeving van school?
• Wat mag er op je werk of stage gedeeld worden?

Elke student bedenkt eerst voor zichzelf welke regels of afspraken er passend zouden zijn. Vervolgens delen de studenten in een tweetal wat ze hebben bedacht. Na een paar minuten worden er viertallen gemaakt. Opnieuw delen de studenten hun afspraken en vormen samen een lijst. Dan worden er groepjes van 8 gevormd. Net zolang tot de hele groep samenkomt. De docent is er voor de begeleiding van het proces, maar de studenten zijn verantwoordelijk voor de inhoud. Welke afspraken vindt iedereen nodig? Welke afspraken zijn overbodig? De groep besluit met elkaar welke afspraken wenselijk zijn. Sluit de opdracht af door elke student zijn/haar handtekening eronder te laten zetten. De afspraken vormen de leidraad hoe er met desinformatie omgegaan wordt in deze situatie. Maak een foto van de afspraken en deel die in de WhatsApp groep of Teams-omgeving, zodat iedereen dit kan terugvinden en weet welke afspraken er gelden.

Laat studenten nogmaals naar Menti gaan en vraag de studenten om in hun eigen woorden op te schrijven wat ze meenemen uit deze les. Kijk naar de verschillende antwoorden en laat enkele studenten toelichten wat ze hebben geschreven.

Tip: Wil je in gesprek met je studenten over het thema ‘kritisch denken’? Dan kun je deze praktische handleiding van Paul Hartog gebruiken.