• Apparaten en software bedienen
• Reflecteren op mediagebruik
• Toepassingen exploreren

AI gebruik binnen onderwijs m.b.t. ethiek en regelgeving

• Uitleggen wat ethiek betekent in de context van AI.
• Reflecteren over de invloed van AI op creativiteit, auteursrecht en werkgelegenheid.
• Kritisch nadenken over het gebruik van AI bij in eigen werk.
• Toepassen van basisprincipes verantwoord gebruik van AI-tools.
• Transparant en juist documenteren van AI gebruik in je eigen werk.
• Onderscheid kunnen maken wat wel en niet mag gebruiken op het gebied van AI tijdens je opleiding.

Een korte campagneposter of social media post ontwerpen in Photoshop met behulp van een AI-tool.

Lees de les eerst goed door en wordt bewust van betekenis van de termen die gebruikt worden en de regelgeving die er bestaat omtrent het gebruik van AI. Bekijk de video’s en voorbeelden die in de les staan, vooral over het ethisch gebruik van AI en de mogelijke dilemma’s.

1. Introductie | Wat is AI?

• Wat is AI volgens jou, en gebruik jij het al in je werk of vrije tijd?  Laat een paar studenten antwoorden. Toon daarna een korte video over AI in de creatieve sector, zoals deze van Adobe Firefly & DALL·E:

• Wat is AI? Artificiële intelligentie (of kunstmatige intelligentie), AI is de mogelijkheid van een machine om mensachtige vaardigheden te vertonen – zoals redeneren, leren, plannen en creativiteit.
• Hoe wordt AI gebruikt in grafisch ontwerp? AI kan ontwerpers helpen met hun werkzaamheden. AI kan hierbij een grote impact hebben door alledaagse en routinematige taken te automatiseren, ideeën te genereren en content te creëren.
• Wat zijn de voor- en nadelen van het gebruik van AI in de grafische sector?
  Voordelen van AI in design:
  • Versnelt de workflow
  • Genereert unieke ideeën
  • Helpt bij brainstormen

Nadelen van AI in design:

• • Kan menselijke creativiteit vervangen
  • Verlies van banen
  • Auteursrecht- en plagiaatproblemen
  • Ethische dilemma’s (bijv. deepfakes, misinformatie, milieuvervuiling door veel watergebruik)
  • Afname van het unieke karakter van ontwerpen

Startvraag / Discussie: Wat is ethiek en welke dilemma’s kunnen opkomen bij het gebruik van technologie? Ethiek is: het begrijpen van goed en slecht, en hoe beslissingen invloed kunnen hebben op mensen, gemeenschappen en het milieu.

Bespreek kort de ethische vraagstukken die kunnen opkomen bij het gebruik van technologie.

Vraag de klas: Hoe kun je zien of een afbeelding echt is of gemanipuleerd?

AI-modellen hebben de neiging om beelden te maken die té perfect zijn. Er zit te veel symmetrie in de foto’s, of er zijn herhalende patronen. De beelden hebben vaak sterke belichting en een onnatuurlijke glans. Ook zijn de kleuren in afbeeldingen vaak overdreven levendig of verzadigd. Je kan het ook hier checken: https://images.google.com: foto uploaden en daarna zoeken op afbeeldingsbron – zo kan je zien of je met de originele foto te maken hebt of een bewerking.

Een paar stellingen:

• AI-kunst is net zo waardevol als kunst door mensen gemaakt
• Het is niet erg om AI te gebruiken als de klant het niet merkt
• Het is diefstal als een AI een afbeelding maakt op basis van andermans stijl

AI is altijd nog  afhankelijk van menselijke input. Daarom is de mens verantwoordelijk voor het controleren van de auteursrechten. 

Bespreek met je studenten:

• Wat zijn andere risico’s bij AI-gebruik? Bijvoorbeeld qua water en energieverbruik?

Kunstmatige intelligentie vreet stroom, één opdracht laten uitvoeren door AI kan gelijk staan aan een uur een lamp laten branden. Het trainen van AI vergt enorm veel stroom. Daarmee is de opkomst van AI meteen een bedreiging voor het klimaat, vanwege de grote CO2-voetafdruk. Nu al slurpen datacentra zo’n 3 procent van alle elektriciteit wereldwijd op, en 1 procent van de CO2-uitstoot komt van diezelfde datacentra. Dat is de helft van wat de luchtvaartsector uitstoot. Wetenschappers willen AI groener maken.

Voorbeelden van ethische dilemma’s

• Voorbeeld 1: Copyright en Plagiaat
  • Wat gebeurt er als een AI-tool een ontwerp genereert dat sterk lijkt op bestaande werken? Is het ethisch verantwoord om zo’n ontwerp te gebruiken voor commercieel gebruik?
  • Discussie: Is het eerlijk tegenover de oorspronkelijke ontwerpers? Wie heeft het auteursrecht?

• Voorbeeld 2: De rol van de menselijke ontwerper
  • Als een ontwerper alleen AI gebruikt om ontwerpen te genereren, in hoeverre is dit nog hun eigen werk? Is het ethisch verantwoord om jezelf een ontwerper te noemen als je AI het meeste van je werk doet?
  • Discussie: Wat is de waarde van menselijke input in het creatieve proces?
    

• Voorbeeld 3:  De sociale impact van AI
  • Wat gebeurt er als bedrijven generatieve AI-tools gebruiken in plaats van menselijke ontwerpers? Kan dit leiden tot verlies van banen in de creatieve industrie?
  • Discussie: Hoe kunnen we zorgen dat AI als hulpmiddel wordt gebruikt en niet als vervanger van menselijke creativiteit?

Bespreek daarna

• Auteursrecht: van wie is AI-gegenereerde content?
• Transparantie: moet je altijd vertellen dat iets met AI is gemaakt?
• Creativiteit: wordt de mens overbodig? 

Opdracht
Laat studenten in duo’s een korte campagneposter of social media post ontwerpen in Photoshop met behulp van een AI-tool.

Geef hen hierbij de volgende opdracht mee:
Gebruik AI, maar zorg ervoor dat je keuzes maakt die ethisch verantwoord zijn. Denk na over:

• Transparantie: zet ergens bij dat AI is gebruikt.
• Uniekheid: geef een eigen creatieve draai aan het ontwerp.
• Auteursrecht: gebruik geen stijl of werk van specifieke kunstenaars zonder toestemming. 

Laat 2 à 3 groepjes hun werk kort presenteren. Wat vonden ze lastig of interessant? Vervolgens moeten ze uitleggen:

• Hoe de AI hen heeft geholpen bij het creatieve proces.
• Of ze ethische bezwaren hebben tegen het gebruik van AI op deze manier en waarom.
• Of ze vinden dat hun eindontwerp een product is van hun eigen creativiteit, of van de AI. 

In les 2 ga je verder met een verdieping op AI en hoe je het op een verantwoorde manier kan gebruiken in je werk.