JE HEBT ONS GEHACKT

emoji

Dan is deze conferentie echt wat voor jou!

Surveillancekapitalisme | Les 1 | De illusie van de eigen wil

Vaak merk je niet hoe je online beïnvloed wordt. In deze les over ‘priming’ ervaren de studenten in hoeverre zij hun keuzes uit vrije wil maken en hoe media de keuzes van mensen beïnvloeden. Verschillende principes, zoals ‘per se niet willen verliezen’ of ‘hoe wij reageren op symbolische dreiging’, komen aan bod.

Surveillancekapitalisme | Les 1 | De illusie van de eigen wil
Tijdsduur:
90 min.
Mbo-niveau:
3 | 4
Benodigdheden:
Device per student | Schaal met knikkers
In te zetten bij:
Burgerschap | SLB | Nederlands

Competentie

  • Media doorgronden.
  • Discussiëren over media.
Lees hier meer over de verschillende mediawijsheid competenties

Thema

  • Privacy;
  • Informatiezoekvaardigheden;
  • Omgaan met sociale media.

Lesdoelen

  • De student krijgt inzicht in welke mate zijn/haar keuzes gemaakt worden uit vrije wil;
  • De student krijgt inzicht in hoeverre zijn/haar keuzes beïnvloed worden door externe factoren. Antwoord op de vragen:
    • Welke keuzes maak je uit vrije wil?
    • Hoe werkt het beïnvloeden van de keuzes die je maakt?
    • Hoe gebruiken media de mogelijkheid om keuzes van mensen te beïnvloeden?

Te leveren producten

Elke student (of groep) levert een voorbeeld aan uit de media met uitleg hoe priming hierbij een rol speelt.

Beginsituatie

Studenten zijn zich niet bewust van hoe gemakkelijk het is om keuzes te beïnvloeden, hoeveel dat gebeurt en hoe dat gebeurt via de huidige media.

Vooruitkijken - 10 min

Let op: Dit onderdeel start zonder toelichting aan de studenten. Later wordt duidelijk waarom dat gebeurt.

Laat de studenten bij binnenkomst een knikker kiezen uit een grote schaal met knikkers. Geef daarbij duidelijk de opdracht dat ze SNEL EN ONWILLEKEURIG een knikker moeten kiezen. Leg in de grote schaal vooral knikkers van 1 kleur en slechts een paar knikkers met een andere kleur. De verhouding is 1 op 20 ongeveer. Studenten zullen overwegend knikkers kiezen van de kleur die in de minderheid is. Vul de knikkers die in de minderheid zijn wel aan als een student er een heeft gekozen zodat ze nog wel kunnen kiezen.

Ben je gemakkelijk te beïnvloeden? Laat de studenten nadenken over deze vraag: Stel de vraag of studenten denken zelf ook gemakkelijk beïnvloed worden. Waarom denk je dat je juist wel of niet te beïnvloeden bent? Laat de studenten discussiëren.

Uitvoering - 70 min

Onderdeel 1: hoe werkt beïnvloeden (priming)? (30 min.)
Laat studenten een voorbeeld zien van hoe mensen worden beïnvloed. Kijk de video. Geloven jullie dat dit filmpje echt is? Geef de uitslag van het knikkerexperiment. Hoeveel studenten hadden een knikker in de algemene kleur en hoeveel in de afwijkende kleur? Er zal blijken dat de studenten onevenredig vaak een knikker hebben gekozen in een afwijkende kleur. De verhouding zou bij volledige willekeur 1 op 20 moeten zijn. De verhouding van gekozen knikkers zal eerder omgekeerd zijn 20:1.

Herhaal de vraag over hoe de studenten denken over hoe gemakkelijk ze te beïnvloeden zijn.

Laat studenten mama appelsapjes zien waarbij de ondertiteling aangeeft wat je ‘zou kunnen horen’ in de muziek. Als je meeleest met de ondertiteling is het bijna onmogelijk niet te horen wat de ondertiteling wil dat je hoort.

Mama appelsap op Facebook
Mama appelsap op YouTube

Leg uit hoe beïnvloeding kan plaatsvinden. Geef bijvoorbeeld ter overweging of ter discussie:

  • Afkeer van verlies (“Als ik maar niet verlies!”) – direct met elkaar vergeleken weegt verlies zwaarder dan winst.

Marc koopt een staatslot van €15,-. Als de trekking is geweest blijkt dat er €10,- is gevallen op zijn lot. Marc is blij want hij heeft een tientje gewonnen.

  • Reageren op (symbolische) dreiging (“Bedreigend nieuws op social media lees ik toch sneller.”– (symbolische) bedreiging trekt eerder aandacht dan veiligheid, liefde, rust…

Geert Wilders: ‘Open grenzen leidt tot een tsunami aan asielzoekers, en Nederlanders zijn de klos!’

Romantiek om terugkeer wolf vervliegt na ‘bloedbaden’.

Welk gevoel krijg je bij het lezen van deze zinnen?

  • Het overschatten van onwaarschijnlijke gebeurtenissen (“Zo’n ramp kan mij zeker zomaar overkomen.”– Men heeft de neiging om onwaarschijnlijke gebeurtenissen te overschatten (terrorisme, vliegrampen,..)

Vragen stellen als: Hoe hoog schat je de kans in dat je bij een terroristische aanslag betrokken raakt?

Hoeveel terroristische acties zijn er de afgelopen tien jaar in Nederland geweest? Kun je ze noemen? Hoeveel slachtoffers zijn er geweest?

Geef vervolgens de echte feiten, waar komt het verschil in beleving vandaan?

Aan de slag: voorbeelden zoeken in de media

Laat studenten in groepjes voorbeelden zoeken in de media waarbij men beïnvloed wordt door een van de bovenstaande mechanismen. Laat ze daarbij uitleggen hoe ze dat zien.

Eventueel kun je opdracht geven om 1 voorbeeld te zoeken met raakvlak in de politiek – juridische dimensie, 1 in de maatschappelijke dimensie en 1 in de economische dimensie. Gebruik dit formulier om deze opdracht te laten maken.

Tip: Laat studenten de informatie zoeken aan de hand van de werkvorm expertgroepen.


Verdiepende opdracht

Dat beïnvloeden werkt dat blijkt onder andere uit de reclame industrie. Mensen kopen producten sneller bij een goede reclame. Onderzoek wanneer een reclame effectief is. Geef voorbeelden van reclames die erg succesvol zijn geweest, geef daarbij aan op welke manier ze mensen beïnvloeden aan de hand van:

  • Afkeer van verlies – direct met elkaar vergeleken wegen verliezen zwaarder dan winst
  • Reageren op (symbolische) dreiging – (symbolische) bedreiging trekt eerder aandacht dan veiligheid, liefde, rust…
  • Het overschatten van onwaarschijnlijke gebeurtenissen – Men heeft de neiging om onwaarschijnlijke gebeurtenissen te overschatten
  • Anders nl.

 

Terugkijken - 10 min

Bespreek een aantal van de voorbeelden die de studenten hebben gevonden.

  • Heeft de student inzicht gekregen in een aantal mechanismen van beïnvloeding?
  • Is de student zich bewuster geworden van beïnvloeding door media?
  • Heeft deze bewustwording van beïnvloeding bijgedragen aan een verandering van jullie eigen handelen? En waarom?’

Dit is een product van het Practoraat Mediawijsheid. Onze lessen vallen onder de Creative commons licentie