Media doorgronden.

Informatie vinden.

Betrouwbaarheid van bronnen.

• De student kan beoordelen of informatie betrouwbaar is, aan de hand van criteria;
• De student kan uit een documentaire stellingen halen;
• De student kan stellingen beoordelen op betrouwbaarheid door bronnen te raadplegen.

Overzicht van gecontroleerde ‘feiten’.

De student heeft in de vorige lessen geleerd naar welke criteria gekeken dient te worden om te bepalen of een bron betrouwbaar is. De student weet dat verschillende mediakanalen een verschillend perspectief innemen.

De afgelopen lessen is er aandacht besteed aan de betrouwbaarheid van bronnen en de verschillende perspectieven die de media inneemt. Een andere manier van informatieoverdracht is voor middel van documentaires. Vertel dat in deze les een documentaire gekeken gaat worden en dat we die gaan factchecken.

Stel studenten de vraag: wat is factchecken?

Bespreek wat studenten al over factchecken weten en in welke situaties ze het zijn tegengekomen.

Laat deze video zien, waarin de relevantie van factchecken op een duidelijke manier wordt laten zien.

Documentaire kijken (45 min)

Kijk met de studenten een (stuk van een) documentaire waarin uitspraken worden gedaan die mogelijk in twijfel getrokken kunnen worden. Geef de studenten tijdens het kijken van de documentaire de opdracht om uitspraken uit de documentaire te noteren. Welke beweringen worden er gedaan in de documentaire?

Kies een documentaire met een thema waarover verschillende meningen heersen. Een voorbeeld van een documentaire waarover de meningen verschillen is Seaspiracy (Netflix). Hierin wordt onder andere ingegaan op overbevissing in oceanen en de gevolgen van visserij voor het milieu.

Nadat de documentaire Seaspiracy uitkwam, ontstond er veel ophef over. Er werd kritiek geuit op de geloofwaardigheid van de feiten die gepresenteerd worden. Verschillende media berichtten hierover. Je kunt de nieuwsberichten ook gebruiken om studenten te helpen met factchecken. Onder andere EenVandaag, AD en Parool schreven over de documentaire en bespreken de betrouwbaarheid.

Nabespreking documentaire (15 min)

Wat vonden de studenten van de documentaire? Wisten ze al wat er werd verteld? Welke zaken waren nieuw?

Schrijf op het bord welke uitspraken de studenten tijdens het kijken hadden genoteerd. Kies met de klas een of enkele uitspraken uit om te gaan controleren op internet. Zet de gekozen uitspraken op Padlet.

Opdracht (30 min)

Verdeel de klas in kleine groepjes. Verdeel de verschillende uitspraken over de groepjes. Laat steeds enkele groepjes met dezelfde uitspraak aan de slag gaan, zodat de bevindingen vergeleken kunnen worden. De studenten kunnen onder de uitspraken op Padlet noteren wat ze hebben gevonden.

Door de studenten ook te laten bepalen of de bronnen die ze vinden bij de uitspraak betrouwbaar zijn, kunnen ze beoordelen of er in de documentaire aannemelijke feiten worden gepresenteerd.

Nabespreking Padlet (10 min)

Nadat de studenten de tijd hebben kregen om over het onderwerp te zoeken, bespreek je klassikaal de bevindingen die in de Padlet zijn genoteerd. Wat heb je gevonden over de uitspraak? Zijn er meerdere bronnen die hetzelfde zeggen? Spreken bronnen elkaar tegen? Hoe betrouwbaar zijn de bronnen die zijn gevonden?

Opdracht vereenvoudigd – Extra uitleg

Indien het zelf opschrijven van uitspraken uit de documentaire te veel vraagt van de studenten, kun je ook zelf uitspraken uit de documentaire halen en die op het bord schrijven.

Om het zoeken te vereenvoudigen, kun je studenten verschillende artikelen geven en hen daarvan de betrouwbaarheid laten bepalen. Door te bepalen of de bron betrouwbaar is en te kijken wat er in de bron wordt beweerd over de uitspraak, kunnen studenten beoordelen of er in de documentaire aannemelijke feiten worden gepresenteerd.

In het voorbeeld van Seaspiracy worden verschillende uitspraken gedaan. Hieronder worden enkele uitspraken opgesomd met daarbij een paar bronnen die studenten kunnen raadplegen om tot een antwoord te komen.

• Een duurzaamheidslabel (zoals Dolphin Safe) zegt helemaal niets.

Bronnen: Consumentenbond, RTLNieuws en Keurmerkenwijzer

• De meeste plastic vervuiling komt door visnetten.

Bronnen: WWF, Plastic Soup Foundation en EenVandaag

• De oplossing voor overbevissing is stoppen met vis eten.

Bronnen: Voedingscentrum, RTLNieuws en VisWijzer

Op de website van de rijksoverheid is ook aandacht voor visserij in Nederland. Hier wordt regelgeving en beleid rondom visserij besproken.

Verdiepingsopdracht

Kom zelf in de rol van documentairemaker! Verdeel de klas in twee groepen. Geef elke groep een thema of laat de studenten zelf nadenken over een thema. De eerste stap is het zoeken naar informatie die gedeeld kan worden in de documentaire. Beide groepen moeten ten minste 3 feiten verwerken in de documentaire en één onwaarheid. Elke groep heeft dus een kleine hoeveelheid desinformatie in hun verhaal. De groepen denken na over het presenteren van hun informatie. Vervolgens maken ze een opname.

Deel de video’s in de klas. De groep die kijkt naar de documentaire van de ander, moet uitzoeken wat waar is en wat desinformatie is. Vervolgens draaien de rollen om en wordt de andere documentaire laten zien.

Om de lessenreeks af te sluiten en te reflecteren op de lessen kun je studenten via Microsoft Forms de volgende vragen laten beantwoorden:

• Hoe vond je het om een documentaire te factchecken? Leg ook uit waarom.
• Hoe weet je of een bron betrouwbaar is?
• Wat is je het meest bijgebleven uit de lessenreeks?
• Wat ga je anders doen na het volgen van deze lessen?