Media doorgronden.

Nieuws en informatie verwerken.

• De student kan beschrijven wat de invloed van nepnieuws kan zijn op politiek.

Een ansichtkaart.

De studenten hebben al drie lessen uit het lessenpakket ‘Fake news, media & politiek’ gekregen. In de eerste drie lessen hebben de studenten vooral gekeken naar hoe je nieuws tot je neemt en wat het met je doet. In deze les gaan ze samen nieuws analyseren.

Les 1: Hoe beinvloedt een politieke mediacampagne jouw stemgedrag
Les 2: Filterbubbel
Les 3: Iedereen opiniemaker
Les 4: Herkennen van nepnieuws
Les 5: Nepnieuws, hoe maak je het?

Activeer de voorkennis van de studenten door te vragen wat zij al weten over de term ‘nepnieuws’. Je kunt dit verzamelen in een woordspin of werken met de edutool Mentimeter.

Als de antwoorden van studenten verzameld zijn kun je daarover klassikaal in gesprek gaan en de video van NOS op 3 laten zien over nepnieuws.

Voor deze les nemen we de Amerikaanse verkiezingen met Hillary Clinton en Donald Trump en de Nederlandse verkiezingen van 2019 als voorbeeld. Ook al zijn deze niet meer heel recent, het blijven goede voorbeelden van nepnieuws en politiek.

Na de verkiezingen in Amerika was er veel kritiek op de manier waarop media hun werk hadden gedaan. Er was sprake van veel nepnieuws en we zagen meer dan ooit dat door algoritmes jouw wereldbeeld alleen maar wordt bevestigd op sociale media. Ook de inzet van social bots, dit zijn computers die automatisch berichten maken voor op sociale media, zorgen voor een vertekende werkelijkheid. In het eerste debat rondom de Amerikaanse verkiezingen tussen Hilary en Trump was Hillary de winnende partij, maar op internet leek dat Trump te zijn.

In maart 2019 gingen we in Nederland ook naar de stembus. De angst voor invloed op de verkiezingsuitslag door nepnieuws en inmenging van trolls en bots was groot. Na de verkiezingen bleek echter dat Nederland daar (vooralsnog) aan was ontsnapt. Over het gebruik van bots in Nederland is nog weinig bekend. Wel kwam DENK in opspraak door het gebruik van trollen en viel het op dat tweets van DENK-partijleider Tunahan Kuzu door bots werden geretweet. De partij gaf toe de trollen te hebben ingezet, maar ontkent het gebruiken van bots (bron: NOS, 2017). In het artikel van NOS vind je een kort en bondige uitleg in een video over hoe trollen en bots (samen)werken.

Opvallend was verder dat sommige onwaarheden wel erg vaak gedeeld werden, maar dan doordat ze daadwerkelijk als zodanig waren benoemd. De Telegraaf schreef over de ‘nepfoto’ van Pechtold tussen moslims, die door Wilders was getweet (meer dan 300 keer gedeeld) die voor invoering van de sharia pleiten, NRC over de ‘nepaanhang’ van DENK (61.00 keer). En debestesocialmedia.nl had een klikhit (meer dan 10.000 keer gedeeld) met grappen over Wilders’ onjuiste uitspraak op de Duitse tv dat Fortuyn door een ‘radicale moslim’ vermoord was.

Nepnieuws speelde dus wel een rol deze verkiezingscampagne, maar niet omdat we er massaal in trappen.

In november 2017 waarschuwde Minister Ollongren (Binnenlandse Zaken) voor inmenging door verspreiding van ‘nepnieuws’. Volgens Ollongren proberen Rusland en andere landen verkiezingen of andere interne aangelegenheden te beinvloeden met nepnieuws (bron, De Volkskrant, 2017). Het doel van Rusland is het veroorzaken van onrust en onenigheid in Europa.

Bespreek met studenten wat ze van de bewering van Minister Ollongren vinden. Vinden ze dit schokkend? Zijn ze zelf wel eens in nepnieuws getrapt?

Extra

Grappig genoeg bleek de oproep van minister Ollongren ook een soort nepnieuws te zijn op ironische manier. Ken je deze video van Zondag met Lubach? Weeg voor je eigen studenten af of je bovenstaande toevoeging ook met hen behandelt. Het is in ieder geval interessant om aan te geven hoe lastig definieerbaar ‘nepnieuws’ is.

Wat hebben we geleerd van de verkiezingen in Amerika en de verkiezingen in Nederland vorig jaar? Waar moet je op letten om nepnieuws te herkennen?

Opdracht 1

Bekijk onderstaande video’s met de klas.

• Video 1 nep of echt? (bron: Parool, 2016)

• Video 2 nep of echt? (bron: EenVandaag, 2017)

Bespreek met de klas wat ze hebben gezien en gebruik de volgende vragen:

• Wat is er erg aan als iemand in nepnieuws gelooft?
• Wat kunnen de gevolgen zijn voor de samenleving?
• Wat kan het effect zijn op politiek?

Verdiepingsopdracht

Laat de studenten in groepjes nu zelf een verloop van zaken bedenken over de invloed van nepnieuws op de politiek. Ze bedenken wat het nepnieuws kan zijn, hoe dat gedeeld wordt en wat de gevolgen daarvan kunnen zijn voor bepaalde politici of partijen. Ze maken een tijdlijn waarin de verschillende gebeurtenissen staan en lichten deze klassikaal toe.

Ansichtkaart

Iedere student krijgt een ansichtkaart welke ze schrijven aan een familielid. Op de ansichtkaart schrijven ze alsof ze zelf politici zijn die te maken hebben gehad met nepnieuws over zichzelf. Wat vinden ze daarvan? Wat voor effecten heeft dat op hun?

Ze denken na over de effecten op hun werk maar ook op hun persoonlijke leven.

Kijk voor meer inspiratie voor activerende werkvormen op www.activeerjeles.nl